برج آزادی به عنوان یکی از اصلی‌ترین و در واقع اولین نمادهای شهر تهران محسوب می‌شود. این بنا به سبب معماری بی‌نظیر و زیبایی که داراست، همواره مورد توجه عموم بوده است و به عنوان شاهکار معماری معاصر ایران از آن یاد می‌شود. میدان آزادی از مکان های دیدنی تهران است که سالانه افراد زیادی برای بازدید آن به شهر تهران سفر می‌کنند. مردم ایران، پایتخت را با برج آزادی می‌شناسند.

در این مقاله قصد داریم به بررسی میدان آزادی و دیدنی‌های برج آزادی بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید تا هرچه بیش‌تر با این بنای قدیمی و زیبا آشنا شوید.

درباره برج آزادی

در سال ۱۳۴۵، حسین امانت، از خانواده‌ای هنری اهل کاشان، دانشجوی ۲۴ ساله معماری، در میان بیست و یک طرح ارائه شده، برنده مسابقه با عنوان طراحی یک نماد مناسب برای ساخت سازه‌ای نمادین جهت برگزاری جشن ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی شد. این بنای تاریخی که قبلاً به نام برج شهیاد شناخته می‌شد، در سال ۱۳۵۰ تکمیل شد. اسکلت ۴۵ متری این بنا، ترکیب عناصر معماری قبل و بعد از اسلام است. این بنا با ۸۰۰۰ بلوک از سنگ مرمر سفید اصفهان پوشانده شده است. در طراحی میدان آزادی، از معماری منحصربه‌فردی استفاده شده است. این بنا با داشتن زمینی بیضی شکل به مساحت ۵۰ هزار مترمربع، ۴۵ متر ارتفاع و ۶۳ متر طول، از چهار طبقه تشکیل شده است و دارای دو آسانسور و دو راه‌پله (۲۸۶ پلکان) است. درهای اصلی از جنس سنگ گرانیت همدان بوده و سنگ‌های استفاده شده از معدن مروارید کردستان است. از نمای بالا، طراحی باغچه‌ها و فضای سبز میدان به صورتی است که یادآور مفهوم کثرت و وحدت است. باغچه‌ها به شکل لانه زنبوری طراحی شده‌اند که نقوش زیر سقف را یادآوری می‌کنند. فرم و موقعیت قرارگیری برج آزادی در وسط میدان بر اساس نظریات مرکزگرا است و در واقع نشان‌دهنده این است که عناصر اطراف به نحوی تحت تأثیر این مرکزیت هستند. برای طراحی آب‌نماهای این میدان از باغ فین کاشان الهام گرفته شده است. شکل ظاهری این برج، از دو جفت قوس بزرگ تشکیل شده است که با به هم رسیدن به یکدیگر، سازه بزرگ سفید رنگ را به وجود می‌آورند. این برج چهار نما را داراست که دو به دو با یکدیگر متقارن هستند.
حسین امانت، درباره معماری این بنا می‌گوید: «این برج با الهام گرفتن از گذشته‌های ایران ساخته شده است. من می‌خواستم مردم ایران و یا افرادی که از خارج از کشور می‌آیند، بدانند که این اثر تاریخی به کجا و کدام فرهنگ مربوط می‌شود. قوس اصلی وسط برج در این بنا، نمادی از طاق کسری در دوره ساسانی است و قوس بالایی آنکه یک قوس شکسته است، نمادی از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران است. از برجسته‌ترین نکات این برج استفاده از عناصر معماری در دوران اسلامی است. بین این دو قوس، از رسمی‌بندی‌هایی استفاده شده است که کاملاً ایرانی هستند و از مساجد ایران الهام گرفته شده‌اند. هندسه این بنا، یک هندسه‌ی مربع مستطیل است؛ به صورتی که از چهارپایه خود می‌چرخد و ۱۶ ضلعی می‌شود و در نهایت به صورت یک گنبد شکل می‌گیرد. این گنبد از داخل قابل مشاهده است و خارج از بنا قابل دیدن نیست.»

عناصر معماری ایرانی زیادی در برج آزادی استفاده شده است، از جمله مقرنس، چهارطاقی، طاق کسری، کاشی‌کاری فیروزفام و مفهوم کثرت و وحدت. برج آزادی از چهار طبقه تشکیل شده است. در ادامه مقاله به بررسی طبقات آن می‌پردازیم:
طبقه اول یا همان زیر زمین: تمامی قسمت‌های اصلی و دیدنی برج آزادی مانند سالن ایران‌شناسی، گذرگاه پیشینیان، کتاب‌خانه، تالار آینه، نگارخانه اقوام، تالار کهن، نگارخانه بوستان، راهروی فناوری، سالن مولتی ویژن، سالن سینمای کوچک، سالن تشریفات در این طبقه قرار دارند. در ادامه با تمامی دیدنی‌های برج آزادی بیش‌تر آشنا می‌شویم.
طبقه دوم: این طبقه بخش مهمی نیست و فقط محل تعویض آسانسور است. طبقه دوم در ۲۳ متری سطح زمین قرار دارد. پنجره‌های کوچک با دو دیوار بتنی کج در این قسمت خودنمایی می‌کند.
طبقه سوم: این طبقه در ارتفاع ۳۳ متری از سطح واقع شده است. سقف این طبقه یک گنبد بتنی با طرح شمسه است. نکته جالب این است که بتن سفید رنگ برای سقف و دیوار این برج برای اولین بار در این برج استفاده شده است. ترکیب معماری سنتی و مدرن در این طبقه باعث شده است عکس‌های تاریخی در آن به نمایش گذاشته می‌شود.
طبقه چهارم: این طبقه در ارتفاع تقریباً ۴۰ متری از سطح میدان آزادی قرار دارد و به جذاب بودن شکاف‌های مستطیلی و عمودی آن معروف است. این طبقه دارای پنجره‌هایی به شکل لانه زنبور است و دید خوبی به شهر تهران دارد و یادآور دیده‌بان‌های قلعه‌های قدیمی و تاریخی هستند.
پشت بام: در پشت‌بام برج آزادی گنبد زیبایی قرار دارد که از کاشی‌کاری فیروزه‌ای ساخته شده است. این نوع از گنبد را در معماری گنبد امام‌زاده‌ها و مقبره‌ها شاهد هستیم.

برج آزادی و دیدنی های آن

جذاب بودن برج آزادی فقط به نمای بیرونی آن منحصر نمی‌شود. فضای داخلی و نقش‌های زیبای استفاده شده در برج آزادی ترکیب سنت و مدرنیسم است. هر یک از لنگه‌های سنگی درها، در ورودی برج، حدوداً ۵/۳ تن وزن دارند و جنس‌شان از گرانیت است. دسترسی به طبقات فوقانی این برج، از طریق تالار کهن و توسط پله یا دو آسانسور امکان‌پذیر است. دو طبقه را آسانسور اول طی می‌کند و به سقف سیمانی می‌رسد و پس از آن برای رفتن به طبقه چهارم، از آسانسور دوم استفاده می‌شود. نکته جالب این است که هیچ‌کدام از سقف‌ها بسته نیستند و همه‌ی آن‌ها به فضای بالاتر راه دارند. در ادامه قصد داریم به بررسی برج آزادی و دیدنی‌های آن بپردازیم.

سالن ایران شناسی برج آزادی: برای آشنا شدن بازدیدکنندگان با ویژگی‌های متفاوت اقلیمی، اقتصادی و فرهنگی استان‌های مختلف کشور، فضایی به نام سالن ایران‌شناسی در مجموعه برج آزادی احداث شده است که از ویژگی‌های جذابی برخوردار است. مساحت این سالن ۱۱۲۲ مترمربع است. در این سالن نقشه‌ای با ماکت‌های متنوع از ایران طراحی و ساخته شده است. بازدیدکنندگان می‌توانند روی مسیری U شکل بر روی نوار نقاله متحرک حرکت کنند و با تماشای طرح‌ها و تصاویر متنوع از مراکز تاریخی، فرهنگی، صنعتی و مذهبی و هم‌چنین برخی از ویژگی‌های اقلیمی ایران از این مکان لذت ببرند. در بخش شمالی، آب‌نمایی با کاشی‌کاری و سنگ‌کاری بسیار جذابی برای نشان دادن نمادی از دریای خزر و در بخش جنوبی، حوضچه‌های زیبایی برای نشان دادن نمادی از خلیج‌فارس و دریای عمان قرار داده شده است. در این سالن آکواریومی بزرگ به ارتفاع ۲ متر در بخش شمالی و ۴ آکواریوم دیواری دیگر حاوی انواع ماهی‌های تزئینی برای بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته شده است. هم‌چنین در این سالن به طور هم‌زمان فیلم‌هایی از آثار هنری و فرهنگی ایران، صنایع دستی شهرهای مختلف و تصاویر متعددی از وقایع انقلاب اسلامی در ۴ پرده پروژکتور بزرگ و ۲۸ صفحه نمایش مدار بسته در طرفین و کف سالن به اجرا گذاشته می‌شود و بازدیدکنندگان با جاذبه‌های ایران آشنا می‌شوند.

گذرگاه پیشینیان: این قسمت محلی است برای به نمایش در آوردن آثار هنرمندان و اشیا گوناگون که به تاریخ ایران مربوط می‌شود. چندین ویترین برای نمایش آثار در گذرگاه پیشینیان قرار داده شده است. موقعیت این بخش، در درب ورودی برج آزادی قرار داشته و از جذابیت‌های آن، نورپردازی‌های زیبا، درب سنگی و دهلیزهای ورودی است.

کتابخانه برج آزادی: کتابخانه برج آزادی یکی از بخش‌های آرام، دل‌نشین و فرهنگی این مجموعه محسوب می‌شود. به همین منظور فضایی به مساحت ۲۰۰ مترمربع به قسمت کتابخانه برج آزادی اختصاص داده شده است. در این بخش، بیش از ۱۱ هزار جلد کتاب وجود دارد که ۲ هزار جلد از آن‌ها شامل کتاب مرجع ارزشمند در زمینه‌های مختلف می‌شود. در این کتابخانه، کتب متفاوتی با موضوعاتی همچون تاریخی، هنری، اجتماعی، فرهنگی، معماری اسلامی و به زبان‌های فارسی، انگلیسی و فرانسوی در دسترس اعضای آن است. برای استفاده از این کتابخانه باید مراحل عضویت آن را طی کنید.

تالار آینه: این تالار ۱۲ غرفه در دو طرف دارد که در آن تصاویر نمادین، طرح‌های حجمی، شهرسازی، صنعت نفت، حیات‌وحش، ورزش و محیط زیست به نمایش گذاشته می‌شود. طراحی ویترین‌ها توسط آینه انجام شده است که باعث می‌شود آن‌ها از اندازه واقعی‌شان بزرگ‌تر به نظر برسند. از جمله ویژگی‌های این بخش که مورد توجه همگان است، این است که فضای نمایشگاهی به آثار شاخص هنرمندان، صنایع دستی و کارگاه‌های آموزش هنری اختصاص داده شده است. تالار آینه از قسمت شمالی به نگارخانه اقوام، از ضلع شرقی به کتاب‌خانه و از ضلع جنوبی به بخش اداری منتهی می‌شود.

نگارخانه اقوام: در این بخش که ۸ ویترین دارد، اشیای مخصوص مردم شناسی و صنایع دستی به نمایش گذاشته می‌شود. نگارخانه اقوام یک راهروی بزرگ و به شکل نیم دایره است. بازدیدکنندگان با عبور از این راهرو، اطلاعات بسیار مفیدی را از فرهنگ اقوام به دست می‌آورند.

تالار کهن: تالار کهن در برج آزادی، موزه اصلی محسوب می‌شود و ویترین‌های مختلف و متفاوتی مخصوص نمایش موزه‌ای و اشیا نفیس دارد. مساحت این تالار ۳۴۶ مترمربع است و تنها سالن این بنا است که در قسمت زیرین برج قرار دارد. از مهم‌ترین نکات راجع به این تالار، وجود آسانسور و پلکان اصلی برج در این قسمت است. بازدیدکنندگان با استفاده از دو آسانسور تعبیه شده در این طبقه، می‌توانند به طبقات بالایی برج دسترسی داشته باشند.

نگار خانه بوستان: این سالن که در مجاورت کتا‌بخانه قرار دارد، کف‌پوش آن نارنجی است و گلخانه در گوشه آن قرار دارد. نگارخانه بوستان با سالنی وسیع و نورگیری مناسب، نگارخانه اصلی برج آزادی محسوب می‌شود که از فضای آرام آن جهت برگزاری نمایش‌های آثار تجسمی و کارگاه‌های آموزش هنری استفاده می‌شود.

راهروی فناوری: در این قسمت، بازدیدکنندگان می‌توانند جاذبه‌های مدرنی همچون روبات پیانیست، روبات پاسخگو، سامانه تصویری هوشمند، پایگاه دانستنی‌ها را مشاهده کنند. روبات پیانیست توسط مهندسان ایرانی ساخته شده است و می‌تواند با استفاده از پمپ‌های بادی و برنامه‌هایی که برای این ربات نوشته شده است، پیانو بنوازد. ربات پاسخگو می‌تواند به سؤال‌های مربوط به تاریخچه این برج و مشخصه‌های معماری آن پاسخ دهد. هم‌چنین پایگاه دانستنی‌ها دو سالن قرینه مدور دارد و از معماری سنتی و مدرن برای تزئینات سقف آن استفاده شده است.

سالن مولتی ویژن: این سالن نمایش در عمق ۱۵ متری احداث شده است و با استفاده از بهترین و پیشرفته‌ترین امکانات نور، صدا و تصویر به جهت اجرای همایش، موسیقی و تئاتر ساخته شده است. سالن مولتی ویژن ۱۸ سکو و برای ۳۰۰ نفر ظرفیت دارد. علاوه بر موارد فوق، از این سالن برای اکران فیلم‌های سینمایی، اجرای نمایش، برگزاری کنسرت، برنامه و مسابقه‌های تلویزیونی، برگزاری همایش، نمایش لیزر، نایش مولتی ویژن نیز استفاده می‌شود. ویژگی‌های مهم سالن مولتی ویژن به شرح زیر است:
ویژگی‌های صحنه: مساحت ۱۱ در ۱۹ متر، ۱۷ متر عمق صحنه، طول ۲۰ متر، عرض ۲۵ متر
تجهیزات نور: ۳۰ عدد پروژکتور ۲kw، ۸ عدد پروژکتور لنزی ۲kw، ۲ عدد موینگ‌هد، ۲۸ عدد میز دیمر نور
تجهیزات صدا: ۲۴ عدد میز میکسر صدا، ۲ عدد میکروفون بی‌سیم، ۴ عدد میکروفون یقه‌ای
تجهیزات تصویر: ۳ عدد دیتا پروژکتور ۷۵۰۰ لومن و پرده نمایش ۵ در ۴ متری، دیتا پروژکتور مدل ۱۰۰۰۰ لومن و پرده سیلکو ۱۰ در ۶ متری، دیتا پروژکتور مدل ۷۵۰۰ لومن و قابل نمایش روی پرده آب، تجهیزات پخش فیلم با آپارات ۳۵ میلی‌متری.
تجهیزات تصویربرداری: ۳ دستگاه دوربین اسپیدام، میکسر تصویر و صدا و سیستم ضبط تصاویر.
تجهیزات گریم: هر اتاق دارای دو میز گریم، آبدارخانه مجزا، سرویس بهداشتی مجهز به سرشور
تجهیزات سالن پلاتو: دارای ابعاد ۱۴ در ۱۶ متر و ارتفاع ۴ متر، تعداد ۵۰ عدد کمد اختصاصی، اتاق رخت‌کن جدا.

سالن سینمای کوچک: این سالن ۵۱ صندلی دارد که تمامی این صندلی‌ها به افکت‌های حرکتی مجهز هستند. این سالن در سال ۱۳۸۸ توسط بنیاد رودکی ساخته شد و بهترین امکانات و نورپردازی لازم برای ایجاد فضای مجازی هنگام فیلم دیدن را داراست. موقعیت این سالن در مجاورت سالن ایران‌شناسی است و در ضلع شرقی ورودی برج قرار دارد.

سالن تشریفات: این قسمت از برج آزادی میزبان مراسمات فرهنگی و نشست‌های خبری است. همانند بسیاری از جاها که برای برگزاری مراسمات خود به سالن تشریفات نیاز دارند، برج آزادی نیز از این قضیه مستثنی نیست.

بازدید از میدان آزادی

شما می‌توانید همه‌روزه به جز شنبه‌ها و ایام شهادت، از ساعت ۹ الی ۱۶ از برج آزادی دیدن فرمایید. با توجه به آیتم‌های که برای بازدید انتخاب می‌کنید، مبلغ ورودی بین ۱۰، ۲۰ و ۲۵ هزار تومان متغیر است. از طریق سایت یا اپلیکیشن سفرمارکت، می‌توانید در مناسب‌ترین هتل‌ تهران اقامت داشته باشید و از مجموعه آزادی دیدن فرمایید. برای دسترسی به میدان آزادی روش‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه مقاله به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
دسترسی با استفاده از وسیله شخصی: بازدیدکنندگان محترم باید این نکته را در نظر داشته باشید که مجموعه آزادی پارکینگ عمومی ندارد و اگر دور میدان آزادی پارک کنید، خودروی شما جریمه می‌شود و یا آن را به پارکینگ پلیس انتقال می‌دهند. به همین دلیل بهترین راه برای دسترسی به میدان آزادی، استفاده از وسایل نقلیه عمومی است. در هر صورت، دسترسی به میدان آزادی با استفاده از وسیله نقلیه شخصی، از ضلع شمالی بزرگراه جناج، از ضلع غربی بزرگراه لشگر، از ضلع جنوبی بزرگراه سعدی و از ضلع شرقی خیابان آزادی امکان‌پذیر است.
دسترسی با استفاده از اتوبوس: خطوط مختلف اتوبوس به میدان آزادی ختم می‌شوند؛ به همین منظور پایانه آزادی، معروف‌ترین پایانه در تهران است. بنابراین هر اتوبوسی که در نهایت به پایانه غرب می‌رسد را می‌توانید سوار شوید و به میدان آزادی دسترسی داشته باشید. اگر در شرق تهران ساکن هستید، بهترین خط اتوبوس برای دسترسی به مجموعه آزادی استفاده از اتوبوس تندرو یا همان بی‌آرتی تهرانپارس به آزادی است.
دسترسی با استفاده از مترو: یکی از سریع‌ترین و بهترین روش‌ها برای جابه‌جایی در شهر تهران، استفاده از مترو است. ایستگاه میدان آزادی، نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به مجموعه آزادی است. موقعیت این ایستگاه، در خط ۴ مترو یا همان خط شهید کلاهدوز به ارم سبز است.
دسترسی با استفاده از تاکسی: شما می‌توانید با استفاده از تاکسی‌های خطی به میدان آزادی دسترسی داشته باشید. تاکسی‌های خط آزادی در میدان صادقیه و میدان انقلاب حضور دارند تا شما را به مجموعه آزادی برسانند.
بازدیدکنندگان محترم، اگر در تهران ساکن هستید به راحتی می‌توانید از طریق راه‌های مختلف به مجموعه آزادی دسترسی داشته باشید و اگر ساکن تهران نیستید، شما می‌توانید با رزرو تور مسافرتی از طریق سایت یا اپلیکیشن سفرمارکت به تهران سفر کنید.

خطرات تهدیدآمیز برای برج آزادی

با توجه به اینکه حدود ۵ دهه از ساخت این برج می‌گذرد، این بنا همانند هر بنای تاریخی دیگری نیازمند مراقبت، نگهداری و مرمت اصولی و صحیح است. با توجه به اینکه آبیاری فضای سبز اطراف برج آزادی به شکل صحیح انجام نمی‌شود، رطوبت به پایه‌های برج رسیده و ترک‌ها و شوره‌هایی در این بخش‌ها به وجود آمده است. آقای امانت، طراح این برج هشدار جدی درباره این موضوع داده‌اند. ضمناً در سال ۱۴۰۰ طی مراسمی برای لحظه سال تحویل، چندین گلوله در کنار برج آزادی شلیک شد. چراکه شلیک توپ در لحظه سال تحویل از رسومات ایرانیان است. پس از شلیک توپ اخبار متعددی مبنی بر ایجاد ترک بر اثر شلیک این توپ‌ها ایجاد شد و باعث شد حواشی زیادی ایجاد شود. برخی معتقد بودند که این ترک‌ها ناشی از شلیک توپ بوده و عده‌ای عقیده داشتند که ترک‌ها ناشی از رطوبت به دلیل عدم آبیاری صحیح فضای سبز اطراف برج آزادی است. به علت نگرانی‌ها در مورد ترک‌های ایجاد شده روی سطح برج آزادی، جلسات متعددی در شورای شهر تهران تشکیل شد و تصمیم گرفته شد که چمن‌های طبیعی اطراف جمع‌آوری شده و به جای آن از چمن مصنوعی استفاده شود.

نکات جالب در مورد برج آزادی

یک ‌سری از کنسرت‌ها، در سالن همایش‌های برج آزادی برگزار می‌شوند. می‌توانید بلیط این کنسرت‌ها را از سایت‌های معتبر تهیه کنید. همچنین چشم‌انداز زیبایی که در نوک برج آزادی وجود دارد، باعث شده که به یکی از بهترین نقاط تهران برای عکاسی تبدیل شود.
می‌توانید برای خرید آثاری که نشان‌دهنده نماد تهران هستند، از مجموعه‌های فروشگاهی و خدماتی برج آزادی استفاده کنید و برای دوستان و عزیزان خود هدیه‌های با ارزشی خریداری کنید. موقعیت برج آزادی در شهر تهران به گونه‌ای است که در محدوده زوج و فرد قرار ندارد. همچنین جالب است بدانید در روز افتتاحیه برای اولین بار از منشور کوروش کبیر در برج آزادی پرده‌برداری شده است.